P29:[{"_33":45,"_35":36,"_37":46},"{\"type\":\"next\",\"value\":{\"data\":{\"author\":{\"displayName\":\"Leo Ludo van Damme\",\"image\":\"https://res.cloudinary.com/papieren-helden/image/upload/v1706881944/ouhcdzrng5jqtvuaoxt7.jpg\",\"imageAuthor\":\"Leo Ludo van Damme\",\"id\":\"44108469-0103-47e4-9115-453396cb9a80\",\"slug\":\"leo-ludo-van-damme\",\"stories\":[{\"id\":\"eca59199-894f-4e39-ac1f-74a46803a75f\",\"slug\":\"leo-ludo-van-damme-de-tirannie-van-de-hoogbejaarden\",\"title\":\"De tirannie van de hoogbejaarden\",\"type\":\"story\",\"intro\":\"Als we binnenkomen zit hij in zijn gecamoufleerde kakstoel\",\"htmlContent\":\"

Als we binnenkomen zit hij in zijn gecamoufleerde kakstoel, de tanden op elkaar, de lippen op elkaar, en het gezicht naar het raam gekeerd. Ik werp een snelle blik naar buiten. Er is daar niets dat een mens kan interesseren, en ik denk: hij speelt weer toneel, hij heeft ons gewis horen binnenkomen. Maar dat kan niet, valt me in, want hij heeft zijn hoortoestellen alweer uitgedaan.

‘Dag pa,’ zegt mijn vrouw, en hij draait zijn hoofd, zo langzaam dat de nekwervels wel verroest lijken, en kijkt ons aan met die zure, hatelijke blik waaraan we hem kennen. Er is weer iets loos, er is altijd iets loos. Hij zegt geen gedag, zoiets is hem vreemd, hij kijkt ons alleen maar aan, en dan krijgt hij, met de grootste inspanning, de lippen van elkaar. Hij spuwt het eruit: ‘Gisteren is Rita hier geweest, en ik heb nooit van mijn leven geweten dat een kind zó tegen zijn eigen vader kon tekeergaan. Die ros uit de Tuinwijk is van beter allooi.’

Die ros is een roodharige vrouw met twee kinderen die zich liet scheiden van een gewelddadige dronkaard. Wat haar enige, maar onvergeeflijke zonde is, en haar sindsdien indeelt bij de mensen die niet deugen.

Mijn vrouw helpt hem met de hoortoestellen. Daarna trekt ze haar jas uit en gooit die op het bed. Ik hou mijn jas binnen handbereik om sneller mijn biezen te kunnen pakken.

‘Rita had misschien wel gelijk,’ zegt mijn vrouw. Weer die ongelooflijk hatelijke blik, teleurstelling ook in die ogen van porselein. Hij dacht warempel dat ze hem gelijk zou geven. Jij ook al, zie je hem denken, en hij kijkt weer naar buiten waar niets te zien is, zijn handelsmerk: als iets hem niet aanstaat, negeert hij je, doet hij alsof hij je niet gehoord heeft.

We trekken een stoel bij. Hij heeft iets op zijn lever, dat merkt een blinde, en het duurt niet lang of hij begint erover.

‘Het is allemaal haar schuld. Zij heeft dat boek gepakt.’

‘Dat is nog geen reden om iemand anders van diefstal te betichten. Dat was grof van je. En het is nog grover dat je Elza je verontschuldigingen niet wil aanbieden.’

‘Verontschuldigingen? Wie moet zich verontschuldigen? Rita had het maar niet moeten pakken. Het is allemaal haar schuld.’

‘Rita heeft het boek meegenomen, juist. En je had je kunnen afvragen of niet iemand van ons het boek had weggenomen. Maar je bent als een dolleman naar Elza gestormd en hebt háár van diefstal beticht.’

‘Het is haar eigen schuld ook. Ze loopt aldoor op en af de gang. Dat ze op haar kamer blijft.’

Hij biedt heftig weerwerk. De toon wordt bitser en als je je niet wil laten inpakken, kun je niet anders dan met tegenargumenten komen aandragen. Eigenlijk word je sowieso ingepakt, want je kunt hem onmogelijk overtuigen van zijn ongelijk. Hij heeft altijd gelijk. Je begint dus beter over wat anders en laat de zaak rusten.

Maar dan triomfeert hij.

Een keer steekt hij in het zicht van de overwinning een vinger in de lucht. Dat is codetaal voor: let op, nu zeg ik iets dat staat als een huis.

Tegenwoordig gaat dat tabaksbruine vingertje aldoor de hoogte in. Want vader heeft gelijk, altijd gelijk. Vader kan een kleine eeuw wijsheid voorleggen. Daarin lijkt hij precies op moeder. Moeder die al tien jaar onder de zoden rust, die ook altijd gelijk had, meer dan hij zelfs. Moeder die hem als een vaatdoek behandelde. Uitgerekend hem, die de suprematie van de man predikte. Zij was de vorstin thuis en hij de hofnar. En wij, wij waren de knechten; zijn het nog altijd, nu hij uit vergeetachtigheid of met opzet in zijn broek plast omdat hij geen luier wil dragen. Wij zijn moreel verplicht naar dit hok te komen om naar zijn gezwets te luisteren, verplicht zijn smerige was te doen, verplicht de plooien glad te strijken als hij weer eens ruzie met het verzorgend personeel of een medebewoner heeft gemaakt, verplicht een krant te kopen die hij toch niet leest. Verplicht om stank voor dank te aanvaarden, nooit een goeiedag of een dankjewel te krijgen, en tegen die emotieloze tronie aan te kijken. En dan denk ik: waarom kan hij niet gewoon doodgaan? Heeft hij misschien niet het recht te sterven? Heeft hij niet lang genoeg geleefd? Bijna honderd. Ik zou ervoor willen tekenen. Of toch niet. Als je zo je dagen moet doorbrengen, op alles foeterend, doordrenkt van azijn, ruzie zoekend en ruziemakend.

Ga toch dood, man. Straks ben je honderd en zijn we na alle ellende die we doorgemaakt hebben, ook nog eens verplicht je te fêteren. Feestje in het zorghuis, felicitaties van het stadsbestuur, vals glimlachende gezichten, plaatjes en een reportage in de krant. En zeg eens, eeuweling, wat is je geheim om zo oud te worden?

‘De oude dag van mijn kinderen verpesten!’

En nee, het houdt niet op, er is altijd wat. Vorige week heeft hij het nieuwe afdelingshoofd geschoffeerd omdat het niet hoort dat een vrouw leiding geeft. De week daarvoor heeft hij verpleegkundige Wim verweten dat hij vrouwen broodrooft, omdat hij een vrouwenberoep uitoefent. En deze week staat het incident met dat gestolen gewaand boek op het programma.

We kennen natuurlijk die historie. Hij zat op het toilet toen Rita om de was kwam. Ze nam het boek van de plank en stopte het in haar handtas. Naderhand wisselden ze wat nieuwtjes, moeizaam als altijd. Rita dacht niet meer aan het boek. Toen ze gisteren op zijn kamer kwam, kreeg ze het volle pond. Dat was nog het minste, vond ze, maar dat hij zich niet wilde verontschuldigen bij Elza …

Hij kan er niet van slapen, beweert hij met een opgestoken vinger. Dat zijn dochter zich druk heeft gemaakt tegen haar eigen vader. Hoe DURFDE ze! Hij is nooit zo grof geweest tegen zijn ouders. Hij was gehoorzaam en respectvol. Hij hield van zijn ouders en liet dat ook merken. Vandaag de dag is het treurig gesteld met het respect. Het is van je kinderen dat je ‘t moet hebben.

Ja, denk ik, terwijl we onze jassen aanschieten. Je moet het vooral hebben van hen die VOOR JOU het vuur uit hun sloffen lopen. Die aldoor brandjes moeten blussen omdat je van elke scheet een donderslag maakt. Die hun kostbare tijd verspillen om te komen luisteren naar je geklaag over het slechte eten, want je lust geen rosbief. Om te horen dat je zorgkundige Petra ‘een lelijk, dik wijf’ hebt genoemd en tegen Wim hebt gezegd dat hij met zijn smerige tingels van jouw lijf moet blijven.

Stik, denk ik, het is de laatste keer dat ik hier een voet heb binnengezet. Maar ik weet dat mijn vrouw me voor de week voorbij is, alweer zal meetronen naar deze onzaligste plek op aarde onder het motto doe het voor mij, misschien is het de laatste keer. Bij God, ik hoop dat het de laatste keer is, de laatste van de laatste keren. En ik bid: laat deze beker aan mij voorbijgaan. Het is wel geweest, het heeft lang genoeg geduurd.

\",\"editionId\":\"b15ea0e6-8f58-4e16-8fca-61149bbfb58c\",\"__typename\":\"Story\"},{\"id\":\"32b20c6f-5249-446e-b775-7ec53a615eed\",\"slug\":\"leo-ludo-van-damme-leo-ludo-van-damme\",\"title\":\"Leo Ludo van Damme\",\"type\":\"bio\",\"intro\":\"Leo Ludo van Damme is gepensioneerd logistiek medewerker. Je ziet hem nooit zonder boek. Hij schreef verhalen en artikelen voor uiteenlopende periodieken, w.o. Kruispunt, Appel, King’s Things en De Op\",\"htmlContent\":\"

Leo Ludo van Damme is gepensioneerd logistiek medewerker. Je ziet hem nooit zonder boek. Hij schreef verhalen en artikelen voor uiteenlopende periodieken, w.o. Kruispunt, Appel, King’s Things en De Optimist. Ook schrijft hij toneel.

\",\"editionId\":null,\"__typename\":\"Story\"},{\"id\":\"7fdbab5c-fba8-4b25-8e19-ccb79559168e\",\"slug\":\"leo-ludo-van-damme-de-oorlogsheld\",\"title\":\"De oorlogsheld\",\"type\":\"story\",\"intro\":\"Maar hij kwam terug als een held en zijn moeder was verschrikkelijk trots op hem.\",\"htmlContent\":\"

Albert kwam in de zomer van ’55 terug van de oorlog in Korea. Hij had zich uit naïef idealisme opgegeven voor de dienst, en kreeg er later, toen het te laat was, spijt van. Maar hij kwam terug als een held en zijn moeder was verschrikkelijk trots op hem. Het eerste dat Albert deed toen hij thuiskwam, was bezit nemen van grootvaders armstoel. Grootvader was overleden terwijl Albert in Korea zat.

Als kersvers gezinshoofd komt die stoel mij toe, vond Albert, en vanaf die troon uit mahonie en versleten wijnrood velours schouwde hij de wereld zoals een kolonel zijn troepen.

Hij, soldaat eerste klasse Albert Hoste, vierentwintig jaar en volwassen.

‘Gaat het een beetje?’ vroeg zijn moeder vanuit de keuken. Het was opmerkelijk dat zijn moeder nog niets had gevraagd over het leven aan het front. Misschien omdat ze bang was voor wat ze te horen zou krijgen. Hij had vrienden zien sterven en hij had op zijn minst één Chinees neergelegd.

Mij best, dacht Albert. Bij nader inzien kon het hem ook niet schelen. Niets kon hem nog wat schelen.

Vanuit zijn armstoel hoorde hij moeder rommelen met serviesgoed en pannen, en dat was ook het beeld dat hij van haar had bewaard toen hij een eeuwigheid geleden afmeerde. Hij had zoveel bewaard. Herinneringen zijn het enige dat men een mens niet kan afpakken. Ze hadden de oorlog draaglijk gemaakt, al hadden ze hem ginds voorgehouden dat het stom was zijn ziel, zijn geweten en zijn verstand te bezwaren met die sentimentele onzin. Hij had zijn goede herinneringen gekoesterd zoals men een vergeeld en gekreukt kiekje in een portefeuille bij zich houdt.

En nu was hij thuis.

‘Grootvader,’ begon moeder na de kussen en knuffels. Maar het was Albert meteen bij het binnenkomen opgevallen dat de armstoel leeg was.

Hij probeerde zich grootvader voor de geest te halen: een magere maar taaie man die in een oude stoel zijn einde zat af te wachten. Uiteindelijk was hij er ook in gestorven.

Grootvader gaf altijd goede raad, maar toen zijn kleinzoon naar de oorlog trok, had hij hem alleen maar geluk toegewenst. Want wie naar de oorlog trok, had vooral met geluk van doen.

En Albert had het geluk om de eerste week gewond te raken. Hij werd niet alleen letterlijk tot held gebombardeerd, maar mocht het einde van de oorlog afwachten in een lazaret, op veilige afstand van het front. Hij deed dit eerst in een hospitaalbed en later bij de gratie van de dokters in een gemakkelijke rotanstoel. Alleen het witte zand en de palmbomen ontbraken nog. Daar wachtte Albert op het einde, zoals grootvader in zijn stoel, met alleen een krant van vorige week als metgezel.

‘Grootvader wilde je zo graag zien in dat uniform van je,’ zei moeder. Ze pakte zijn spullen uit en streek de verkreukte panden van het uniformjasje glad.

Hij ging niet in op zijn moeders woorden, maar pakte de medaille en woog ze in zijn handen. De burgemeester had ze ‘met gepaste fierheid’ overhandigd en Albert had ze ‘met gepaste trots’ aan het driekleurige lintje om zijn nek gehangen, zodat iedereen kon zien hoe de gemeente haar helden eerde.

Hij keek naar de medaille, veelbelovend zwaar, maar het was niets meer dan lood voorzien van een laagje klatergoud dat al verdacht dof begon uit te slaan. Hij had in het lazaret een soortgelijke medaille gekregen, uit de handen van een legerpief die net als de burgemeester de woorden ‘plicht’ en ‘gewetensvol’ had gebruikt, en hij had ze in de po onder zijn bed gegooid.

Zijn moeder zette de strijkbout op de kachel. ‘Je moet een ander uniform aan, Albert,’ zei ze. ‘Zo kun je niet op het bal verschijnen.’

Moeder vond het bal belangrijk. Er zouden om te beginnen officiersdochters zijn. Maar ook andere huwbare meisjes zoals de dochter van de notaris en die van de dokter. De mijnbaas zou er zijn, en de directie van de belangrijkste bedrijven uit de omtrek. Dat kon van pas komen, omdat Albert nog geen baan had gevonden.

Toen was het ijzer heet genoeg en ze begon zijn spullen te strijken, en hij keek toe hoe ze weg wist met de stof en elk naadje, elk plooitje messcherp naar haar hand zette. Moeder had strijken tot een kunst verheven, en ze deed het met de precisie van een horlogemaker.

En toen hij zijn ogen door de kamer liet dwalen, zag hij dat zijn vaders portret verdwenen was. Het stond – of liever had gestaan – op de commode naast het radiotoestel en Albert keek rond of ze het niet ergens anders had neergezet, maar hij kon het portret niet vinden.

Terwijl Albert gadesloeg hoe ze met zijn uniform in de weer was, dacht hij aan het bal.

Hij had geen zin om naar dat bal ter ere van de oorlogshelden te gaan. Hij had gehoord hoe het er toeging op dergelijke bals en bovendien wás hij geen held. Hij was tot de bevinding gekomen dat het slagveld geen helden voortbrengt; hoogstens twee categorieën van personen: zij die ervan terugkeren en de anderen.

Een ogenblik twijfelde hij nog. Als ik niet ga, zullen ze geloven dat de heldenstatus mij naar het hoofd is gestegen, dacht hij. Maar onmiddellijk bedacht hij dat het hem worst kon wezen wat zij van hem vonden.

Moeders lippen bewogen. Ze zei iets van een hoge pief, een commodore of generaal die helemaal van de andere kant van het land hierheen was gereisd, en in de lounge van het enige hotel dat de stad telde een toespraak voorbereidde voor straks op het bal.

Het was allemaal zo onecht, zo onrechtvaardig ook. Hij had alleen geluk gehad. Hij was tegen zijn zin naar het slagveld gegaan, en hij was er levend van teruggekeerd. Dat was alles.

Het had hem moeite gekost om niet hard weg te hollen toen de burgemeester hem zijn lintje omhing. Albert dacht op dat ogenblik aan zijn dode en verminkte kameraden die de burgemeester ook al helden had genoemd. En hij kreeg het extra moeilijk toen een verslaggever en een fotograaf van de plaatselijke krant achteraf hun woning binnendrongen, en als excuus de woorden van de burgemeester in de mond namen.

Iedereen gebruikte die woorden tegenwoordig, en Albert vond dat nogal goedkoop, op het weerzinwekkende af.

Toen was moeder klaar. Albert gooide het pas gestreken uniform over een arm en trok ermee naar boven. Hij stapte in bad, scheerde zich tweemaal, en ging in vol ornaat voor de spiegel staan.

Zo zien helden er nou uit, dacht hij hardop.

Daarna pakte hij Sara’s laatste brief en hij las hem nog eens door. Het was de brief waarin ze schreef dat het wachten haar te lang duurde en dat ze volgende mei met een ander ging trouwen.

Ach wat, dacht hij terwijl hij zich vermande, straks op het bal zullen de mooie meisjes om me heen zwermen.

Hij ging voor het raam staan dat uitkeek over het stadspark.

Het was hoog tijd om naar de parade te gaan. In de kiosk speelde het groot marineorkest populaire deuntjes en het publiek, waaronder nogal wat geüniformeerden, stroomde toe.

En op de laatste maten van de Radetzkymars trok hij de lade van vaders schrijftafel open, en hij nam er de oude, zwarte Browning uit en schoot zich een kogel door het hoofd, zoals zijn vader had gedaan na een andere, vorige oorlog.

\",\"editionId\":\"b03e4723-e335-4fd2-b498-3bdedb935082\",\"__typename\":\"Story\"}],\"products\":[],\"__typename\":\"Author\"}}}}",["P",46]]